İşitme Engelliler İçin Kulanılabilecek Yardımcı Teknolojiler

İşitme Engelliler Okullarında da eğitim ve öğretim teknolojileri kullanılmaktadır. Teknolojiden yararlanılmaktadır. Bunların yanı sıra işitme engelli çocuklar için kullanılan cihazlarda bulunmaktadır.

Geçtiğimiz çeyrek yüz yıl içinde teknolojide meydana gelen gelişimler sonucu konuşma sesleri frekanslarını kapsayan daha güçlü bireysel işitme cihazları geliştirilmiştir. İşitme cihazlarındaki bu hızlı gelişimin yanı sıra odyolojideki gelişimler sonucu erken bebeklik döneminde güvenilir işitme testlerinin uygulanabilmesi bu erken yaşta bebeklere uygun işitme cihazlarının takılabilmesini kolaylaştırmaktadır. Teknolojik gelişim yapay kulak cihazlarında da gelişimler sağlamıştır. Teknolojideki gelişim eğitim için kullanılan cihazlarda da görülmüştür.

Neden İşitme Cihazına İhtiyaç Duyulur?
İnsanlar konuşmayı ve anadillerini çevresinde duyduğu konuşma seslerini

anlamlandırarak edinirler. Çocukların konuşma ediniminde işitmenin çok önemli bir rolü olduğu yadsınamaz. Anadilin ve konuşmanın ediniminde erken çocukluk dönemi, bir başka değişle yaşamının ilk üç yılı en kritik evreyi oluşturmaktadır. Doğuştan ya da dil ediniminin bu önemli döneminde konuşma seslerini yeterince veya hiç duymayan çocuklarda, konuşmaya dayalı dil edinimi ve konuşma becerileri, işitme kaybının derecesine göre sınırlanacaktır. Bunun sonucunda işitme engeline sahip olan çocukta işitme kaybı derecesine göre iletişimsel ve eğitsel sorunlar ile karşı karşıya kalacaktır. Bundan dolayıdır ki erken yaşta işitme kaybının tanısının konulabilmesi ve cihazlandırmanın erken yapılabilmesinin yanı sıra uygun eğitim ortamlarının ve yaşantılarının sağlanması, işitme engelli çocukların ileriki yaşantılarının ve eğitimlerinin kalitesinin artmasına neden olacaktır. İşitme engelli çocukların eğitiminde konuşmayı öğretmeyi ön planda tutan yaklaşımlar, işitme engelli çocukların işitme kalıntısının en iyi şekilde kullanılmasına önem vermektedirler. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için işitme engelli çocuğun işitme kaybına uygun, doğru ayarlanmış ve kaliteli işitme cihazları ile işitme kaybı tanısı ile işitme kaybı tanısı konur konmaz donatılması gerekmektedir. Uygun ve erken yaşta işitme cihazıyla donatılan işitme engelli çocuklar doğal dil yaşantıları sağlayan bir ortamda, normal işiten çocuklara benzer bir biçimde konuşmaya dayalı ana dillerini ve konuşmayı edinebileceklerdir. Ancak konuşmaya dayalı dil gelişimleri işitme kayıplarının derecesine, işitme kaybını edindikleri yaşa, cihazlandırma yaşına ve benzeri nedenlere bağlı olarak gecikebilecek ya da hiç edinilemiyecektir. Geleneksel işitme cihazları, belli frekanslardaki özellikle konuşma seslerinin yoğunlaştığı 500 Hz. ile 8000 Hz. arasındaki sesleri yükselten ve işitme engelli bireyin kulağına yine ses dalgaları olarak ulaştıran elektronik cihazlardır. Özellikle duyu sinirsel tip işitme kayıplarında, geleneksel işitme cihazları sesleri yükselten cihazlar olup, işitme kaybını tamamen ortadan kaldıran yani tedavi eden cihazlar değildir. İşitme cihazlarının sesi yükseltme özellikleri, işitme kaybı derecesindeki çeşitliliklere ve ders sırasında uygulanan eğitim teknikleri göz önüne alınarak farklı amaçlar için kullanılmak üzere bir çok değişik tipte işitme cihazı geliştirilmiştir.

İşitme Cihazı Türleri
İşitme cihazları kullanım amaçlarına göre ya da sesi işitme engelli bireye ulaştırma biçimine göre de sınıflandırılabilirler. Bunun yanı sıra eğitim amaçlı kullanımına ve bireyin kendine ait, rahat taşınabilir olmasına göre sınıflandırılabilmesi gibi.
Sesi ulaştırma biçimine göre:
1. Geleneksel işitme cihazları
2. İçkulak protezleri ( Koklear İmplant )
Kullanım yeri ve amaçlarına göre:
1. Bireysel işitme cihazları. Cep tipi işitme cihazları. Kulak arkası işitme cihazları. Gözlük tipi işitme cihazları. Kulak içi işitme cihazları. Kanal içi işitme cihazları
2. İşitme eğitim cihazları ( İşitme engelli çocukların kişisel ve grup dil derslerinde kullanılabilen işitme cihazları ).
Geleneksel grup işitme eğitim cihazları. Kişisel işitme eğitim cihazları. Telsiz sistemler

Kulak Arkası Cihazlar
Bu cihazlar, kulak kanalına yerleştirilmiş kulak kalıpları ile kulak arkasında taşınabilme özelliği nedeni ile kulak arkası işitme cihazı diye adlandırılmıştır. Tüm işitme cihazlarında bulunması gereken mikrofon, hoparlör, amplifikatör ve kontrol üniteleri aynı gövde içine yerleştirilmiştir. Yükseltilmiş ses cihazın gövdesine yerleştirilen hoparlör tarafından boynuza  oradan yumuşak hortumla kulak kalıbı ile kulak kanalı ile kulak kanalına yollanmaktadır. Kulak arkası cihazlar, küçük ve estetik olmaları nedeniyle cep tipi cihazlara göre daha çok rağbet görmektedirler. Geçtiğimiz yıllar içinde bu cihazlar, elektronikteki gelişimler sonucu daha da küçülmüştür ve daha yüksek kazançta, daha kaliteli ses üretilebilmektedir. Bunun sonucunda da hafif dereceden çok ileri dereceye kadar olan işitme kayıplarında kullanılmaktadır. Ancak öncelik estetik kaygıdan daha ziyade işitme engelli çocuğun konuşma seslerini en sağlıklı bir biçimde algılayabilmesini sağlamak olmalıdır. İşitme engelli çocuk için en yararlı cihazın saptanması çok önem taşımaktadır ki bu cihazların yardımı ile çocuk konuşma seslerini algılayabildiği kadarıyla ana dilini ve konuşmayı edinebilecektir.
Kulak Arkası İşitme Cihazının Bölümleri
Güç kaynağı (Pil), Açma-Kapama düğmesi , Ses yükseltici (Amplifikatör), Mikrofon, Hoparlör, Ses kontrol düğmesi
Kulak Arkası İşitme Cihazlarının Kullanımında Karşılaşılan Sorunlar:
• İşitme cihazlarında olması gereken tüm aksamın küçük bir kasa içinde toplanması nedeniyle kontrol üniteleri çok küçük olup küçük çocuklar ve el koordinasyonu yeterince gelişmemiş kişiler tarafından kullanılması zor olmaktadır.
Küçük cihazlar oldukları için özellikle küçük yaşlardaki çocuklarda düşüp kaybolma olasılığına karşın, cihazın bir iple bağlanıp giysilerin omzuna çengelli iğneyle tutturulmasında fayda vardır.
• Hoparlör ve kulak kalıbının birbirine çok yakın olmaları nedeniyle akustik dönüt yani ötme sesi boynuzdaki ya da hortumdaki en ufak çatlakta veya iyi monte edilmemesi sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Bunun yanı sıra kulak kalıbındaki en ufak yapım hatası ya da kalıbın eskimesi de bu ötme sesine neden olmaktadır. Bu sorunların ortadan kaldırılabilmesi için günlük cihaz kontrollerinde cihazın bu parçaları dikkatli bir şekilde incelenmeli ve gerekli parçalar hemen değiştirilmelidir.

Kulak İçi İşitme Cihazı
Bu cihazlar kulağın konka bölgesine yada kulak kanalı içine yerleştirilirler. Bu cihazlarda bir işitme cihazında olması gereken tüm aksam kullanıcı için özel yapılan kalıp içine yerleştirilmiştir. Bir başka değişle mikrofon, amplifikatör, pil ve hoparlör kalıbın içine monte edilmiş olup kordon, boynuz hortum gibi aksamların kullanılmasına gerek kalmamaktadır. Amplifikatörü oluşturan elektronik devrelerin çok küçük bir alana sığdırılma zorunluluğu bu cihazlarının güçlerinin özellikle cep tipi cihazlara göre daha sınırlı olmasına neden olmaktadır. Hafif kayıplarla ileri derecedeki işitme kayıplarında kullanılabilmektedir. Bazı görüşlere göre cihazın mikrofonu kulak kanalının girişinde olması nedeniyle, bir başka değişle sesin kulağa girdiği, doğal yere çok yakın olmasından dolayı yön tayini daha rahat yapılabilmektedir. Ancak kulak kirinin daha çabuk toplanmasına neden olmaktadır.

İşitme Engelli Bireyin Cihazındaki Bir Şikayetinden Dolayı Servise Başvurmadan Önce Yapılması Gereken Kontroller
Şikayet Nedenleri Çareler
• Hiç Ses Gelmiyor Akü ya da pil bitmiştir. Akü ya da pili değiştirin
Akü ya da pil ters takılmış olabilir (+) işareti aynı yönde takın
Kablo kopmuştur. Kabloyu değiştirin. Kulağa giren hortumun içi buharlaşma yapıp, küçük bir damla hortumu tıkamıştır. Hortumu iyice kurutun.
Cihaz kapalıdır veya Açıp/Kapama anahtarı T durumundadır . Anahtarı -M- konumuna getirin.
Meme ya da kalıbın uç kısmı kulak kirinden tıkanmış olabilir. Meme kalıbı yıkayın, kurutup yerine takın. • Ses Kesik Kesik Geliyor Akü ya da pil zayıflamıştır. Taze akü ya da pil takın. Kablo kopmuştur. Değiştirin.
• Islık Sesi Geliyor Meme ya da kalıp tam olarak oturmamıştır. Meme ya da kalıbı iyice oturtun Kablo kopmuştur Değiştirin.